AI: technologie, macht en democratische waarden in het Nederlandse buitenlandbeleid
In dit ongevraagde advies stelt de AIV de strategische inzet van Nederland in het AI-domein centraal. AI ontwikkelt zich in hoog tempo tot een geopolitieke machtsfactor. Internationale waarborgen voor transparantie, zeggenschap en rechtvaardigheid houden die ontwikkeling nauwelijks bij.
Het gebruik van AI groeit wereldwijd in diplomatie, defensie, economie en informatievoorziening. De inzet van AI beïnvloedt wie toegang heeft tot informatie, hoe besluiten tot stand komen en op welke manier publieke waarden worden beschermd. Terwijl dominante staten en technologiebedrijven de spelregels bepalen, blijft een publiek kader grotendeels afwezig.
De AIV pleit voor een richtinggevende internationale rol van Nederland. Binnen Europese kaders moet Nederland actief coalities smeden, investeren in publieke alternatieven en bijdragen aan mondiale normstelling. Dat vraagt om politieke regie, betrokkenheid van bedrijfsleven en wetenschap, en betere bestuurlijke samenhang.
De Europese AI-verordening biedt een basis, maar is niet toereikend. Alleen een uitlegbaar, controleerbaar en publiek gestuurd AI-ecosysteem kan Europa weerbaar maken tegen commerciële en geopolitieke druk. Vermindering van de afhankelijkheid van buitenlandse cloudproviders is daarbij essentieel.
Het advies bevat aanbevelingen over diplomatieke inzet, multilaterale samenwerking, technologische autonomie en versterking van de Nederlandse kennispositie.