De kracht van loyale samenwerking binnen de EU
Met dit briefadvies onderstreept de AIV het belang van loyale samenwerking binnen de Europese Unie (EU). De geopolitieke en economische situatie vraagt om Europese eenheid en kracht.
De AIV geeft met dit advies antwoord op een adviesaanvraag van het kabinet.
Een fundament van de Europese Unie
Het beginsel van loyale samenwerking is essentieel voor de EU als politieke gemeenschap, rechtsorde en internationale speler. Dit beginsel onderscheidt de EU van een los samenwerkingsverband en vraagt om onderling vertrouwen. Het zorgt ervoor dat lidstaten erop kunnen vertrouwen dat afspraken en besluiten gelijkwaardig worden nageleefd.
In dit advies constateert de AIV dat een onderscheid bestaat tussen juridische schendingen van het loyaliteitsbeginsel (artikel 4 lid 3 EU-Verdrag), gedrag dat als niet-loyaal wordt ervaren maar dat juridisch niet is, en gedrag van lidstaten dat de Europese samenwerking ondermijnt.
Diversiteit binnen de EU
Loyale samenwerking is ook een politieke norm, maar betekent geenszins dat lidstaten geen afwijkende standpunten mogen innemen. Afwijkende standpunten moeten ook niet te snel als ondermijnend en niet-loyaal worden gekwalificeerd; beter is om zich oprecht te verdiepen in elkaars standpunten en motieven. Juist nu de EU voor grote uitdagingen staat, is het belangrijk om loyale samenwerking niet als vanzelfsprekend te zien, maar actief te versterken. Elke lidstaat heeft hierin een verantwoordelijkheid.
Aanbevelingen
De AIV doet het kabinet de volgende aanbevelingen:
- Zorg dat echt ondermijnend gedrag niet loont. Een uiterste consequentie van niet-loyaal gedrag is vertrek uit de EU, maar dat is een zeer zwaar en ingrijpend proces.
- Benut de politieke gereedschapskist om de cultuur van loyale samenwerking te versterken en het onderlinge vertrouwen tussen lidstaten te vergroten.
- Benut de juridische gereedschapskist om niet-loyale samenwerking tegen te gaan ten volle. Gebruik dus procedures als de inbreukprocedure en de gang naar het Europese Hof van Justitie. En steun de Europese Commissie in haar rol als hoeder van de verdragen.